|
| .: nowożytność |
Konserwatyzm
Konserwatyzm z łac. conservare (zachowywać, ocalić, nietkniętym zostawić) jest
doktryną polityczną. Po raz pierwszy termin ten został użyty przez filozofa
angielskiego Edmunda Burke`a, który określał konserwatyzm jako "skłonność
do zachowania przy równoczesnej możliwości ulepszenia".
W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu
filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej
reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle
kojarzonych z prawicą). Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy
użyty został na początku XIX wieku przez zwolennika restauracji François
René de Chateaubriand.
Konserwatyści często odwołują się do takich wartości, jak tradycja, religia,
naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista,
własność, poszanowanie prawa.
Krytyka oświecenia
Doktryna konserwatyzmu wyrosła na radykalnej krytyce oświecenia, przejawiającej się:
* krytyką oświeceniowego indywidualizmu (antyindywidualizm):
o Konserwatyści uważali, że człowiek jest z natury istotą
społeczną i dlatego musi żyć w społeczeństwie. Odrzucali
oświeceniową teorię umowy społecznej oraz koncepcje praw natury,
uważali, że człowiek nigdy nie żył sam - zawsze otaczało go
społeczeństwo, a nawet jeśli żył sam, to nie był człowiekiem
- uczłowieczył się dopiero wtedy, kiedy się uspołecznił.
* krytyką oświeceniowego racjonalizmu (antyracjonalizm):
o Filozofowie oświecenia uważali, że człowiek kieruje się tylko
i wyłącznie racjami rozumu, natomiast konserwatyści odrzucali
ten pogląd. W ich przekonaniu człowiek jest istotą rozumną,
ale jego działanie przede wszystkim jest determinowane przez
namiętności i uczucia. Antyracjonalizm jest wizją człowieka,
według której rozum jest hamowany przez uczucia.
* krytyką odrzucenia przez oświecenie grzechu pierworodnego:
o Konserwatyści twierdzili, że w człowieku jest nieusuwalna doza zła,
która jest właśnie wynikiem grzechu pierworodnego. Człowieka nie
można pozostawić samemu sobie, ponieważ wytworzyłby się konflikt
miedzy ludźmi - swoista wojna wszystkich przeciw wszystkim.
Niezbędna jest władza, która zapanuje nad społecznością. Władza
opisywana była jako swego rodzaju misterium
Koncepcja jednostki
Konserwatywna analiza życia społecznego opiera się na krytycznej ocenie cech
natury ludzkiej. Konserwatyści nie podzielają charakterystycznego dla ideologii
oświecenia optymizmu odnośnie do możliwości wyeliminowania złych cech
właściwych naturze człowieka. W ich mniemaniu jednostka ludzka nigdy nie
będzie doskonała, niezależnie od tego, jakie warunki zewnętrzne będą
określały jej postępowanie. Nie one decydują o zachowaniach człowieka,
lecz jego skazana na słabość, skażona grzechem pierwotna natura. Dlatego
człowiek powinien szukać wskazówek dla swych działań w religii, odwoływać
się do uznanych autorytetów. Zwolennicy nurtu konserwatywnego odrzucają
jednostronne spojrzenie na jednostkę jako istotę racjonalną, podkreślając,
że kieruje się ona w swych wyborach również instynktami i emocjami.
Społeczeństwo
Koncepcja człowieka określa wizję społeczeństwa. Według konserwatystów
kształtuje się ono i rozwija w sposób naturalny, jest organiczną całością,
nie zaś zbiorem zatomizowanych jednostek. Wspólnota jest nadrzędna wobec
jednostki.
Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Jego rozwojem powinna rządzić
zasada ciągłości historycznej. Jest to jedna z najważniejszych zasad
uznawanych przez konserwatystów. Ich zdaniem istniejące instytucje
ucieleśniają mądrości i doświadczenie kolejnych generacji, natomiast tradycja
przekazywana z pokolenia na pokolenie jest spoiwem gwarantującym ład
społeczny. Nie oznacza to, że konserwatyści są niechętni wszelkim zmianom.
Dopuszczają oni takie przeobrażenia, które nie naruszają ciągłości między
przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, są efektem naturalnego
procesu gromadzenia i przewartościowywania doświadczeń. Wyznając taki
pogląd, konserwatyści odnoszą się do rewolucji i reform głęboko
ingerujących w życie społeczne. Stoją na stanowisku, że społeczeństwu,
nawet w imię doskonalenia instytucji i ludzi, nie wolno narzucać żadnych
rozwiązań zasadniczo zmieniających istniejące struktury i zasady
współżycia. Oznacza to bowiem destrukcję i chaos, a dążenie do naprawy
zła kończy się złem jeszcze większym. Gwałtowne zmiany niszczą
naturalne więzi, co rodzi z kolei przemoc jako środek mający
zapewnić spójność społeczeństwa.
Ustrój polityczny
Choć w ciągu dwustu lat nie zmieniły się podstawowe kanony myślenia
konserwatywnego, to w wielu kwestiach stanowisko ideologii konserwatywnej
ewoluowało. Neokonserwatyści dostosowali swą ideologię do realiów życia
społeczno - politycznego również w kwestiach ustrojowych. Zgodnie z ideologią
neokonserwatyzmu demokracja pośrednia jest ustrojem najlepiej godzącym
autorytet państwa i wolność obywateli. Natomiast tradycyjni konserwatyści
opowiadają się za władzą elit oraz odczuwają sceptycyzm do "rządów wielu".
Nie pogodzili się oni nigdy z tym, iż władza może pochodzić od ludu.
Ustrój gospodarczy
Zgodnie z myślą konserwatywną gospodarka powinna opierać się na prywatnej
własności i zasadzie konkurencji realizowanej przez rynek. Własność prywatna
jest nie tylko gwarancją wolności, lecz również instrumentem tworzenia
bogactwa narodu. Konserwatyści, którzy także w odniesieniu do gospodarki
prezentują styl myślenia niechętny abstrakcji i metafizyce, a preferują
konkret, zdrowy rozsądek i pragmatyzm, przejściowo zaakceptowali politykę
reform gospodarczych i socjalnych prowadzoną przez państwo. W latach
osiemdziesiątych XX w. jednak ponownie zyskały popularność rozwiązania
łączące konserwatywne wartości z ograniczeniem do minimum roli państwa.
Neokonserwatyści współcześni, podobnie jak ich poprzednicy, krytykują
społeczeństwo masowe, w którym zanika ich zdaniem poszanowanie dla tradycji,
potrzeba przynależności, samodzielność sądów, a w efekcie również poczucie
odpowiedzialności. Zjawiska te łączą oni z kryzysem rodziny, nie
docenieniem roli religii oraz upadkiem tradycyjnych autorytetów. Podobnie
jak w przeszłości neokonserwatyści sądzą, iż uda się wyeliminować zło
z życia społecznego. Są przeciwni rozwojowi nauki (szczególnie
biotechnologii), jeżeli może on podważyć tradycyjne role społeczne. Nie
popierają wprowadzania regulacji związków par tej samej płci w prawie.
Neokonserwartyści nie uważają również, że społeczną walkę z przejawami
kryzysu można prowadzić, stosując narzędzia polityczne. Przyjmują
wszakże, iż zwracanie uwagi na istniejące niebezpieczeństwa jest
nieodzowne i może odegrać pozytywną rolę.
|
| |
|
| .: dodatki |
tekst
grafa
linki
cokolwiek
|
| |
|
