|
| .: nowożytność |
Renesans (Odrodzenie)
Odrodzenie (Renesans), z fr. la renaissance - okres w historii sztuki i kultury europejskiej rozciągający się od XIV wieku do XVI wieku.
Odrodzenie miało swój początek we Włoszech . Wpływy odrodzenia rozszerzały się na inne kraje europejskie, szczególnie Niderlandy i Niemcy, jednak swoje apogeum osiągnęło we Włoszech.
Odrodzenie powstało stopniowo na tle zmian kulturowych, odchodzenia od wzorców i światopoglądu średniowiecznego. Do sztuki i życia codziennego zaczęły w coraz większym stopniu przenikać wartości laickie; na plan pierwszy zaczęto wysuwać jednostkę ludzką, z jej potrzebami, odczuciami i indywidualnymi dążeniami (humanizm). Rozpoczął się również czas Wielkich Odkryć Geograficznych.
W sztukach pięknych styl renesansowy narodził się we Florencji: symboliczną datą i rzeczywistym przełomem artystycznym był konkurs na najlepszy projekt brązowych drzwi baptysterium we Florencji. Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti, który swoim nietypowym projektem wzbudził zachwyt (Renesans w rzeźbie). Później Filippo Brunelleschi zaprojektował kopułę florenckiej katedry, co zapoczątkowało Renesans w architekturze, dlatego też często historycy za kolebkę odrodzenia uznają Florencję.
Cechy odrodzenia
* zainteresowanie człowiekiem, nawrót i kontynuacja tradycji antycznych,przekształcenie średniowiecznego stylu życia
* na plan pierwszy wysunęło się zainteresowanie doczesnymi celami
* sztuka stała się laicką, jej celem było dostarczanie przyjemności, pożytku, miała uczyć i bawić
* dwujęzyczność sztuki
* nasilenie tendencji humanistycznych
* rozwój myśli racjonalistycznych
* laicyzacja nauk i form życia
* antropocentryczne zainteresowanie światem pozaziemskim
* stworzenie nowego ideału człowieka - zerwanie z ascezą i teocentrycznym poglądem na świat; człowiek staje w centrum badań i zainteresowań
* rozum miernikiem poznania
* powrót do wartości starożytnych Grecji i Rzymu, z ich podziwem dla piękna ludzkiego ciała
W okresie odrodzenia dynamicznie rozwijały się nauka i technika. Coraz powszechniejsze korzystanie z wynalazku jakim była busola pozwala żeglarzom na odbywanie dalekich podróży i odkrywanie nowych lądów, poznawanie innych kultur i ich obyczajów. Dotychczasowe pojmowanie świata, jego zasięg terytorialny okazał się niewielkim wycinkiem tego, co nas otacza. Prowadzone przez podróżników i naukowców badania przyrody przyczyniają się do rozwoju wielu dziedzin nauki.
Podróże, prowadzone obserwacje i badania pozwalają na pogłębienie wiedzy o astronomii i różnych zjawiskach atmosferycznych. Rozwija się także wiedza w zakresie fizyki i chemii, która przestaje być domeną alchemików. Udoskonalenie broni palnej także przyczynia się do zmian w otaczającym świecie. Tracą na znaczeniu dotychczasowe zamki obronne ponieważ nowe działa coraz lepiej radzą sobie z kruszeniem murów obronnych a w walce coraz mniejszą rolę odgrywają konni, ciężkozbrojni rycerze. Ciężar zmagań przenosi się na artylerię i piechotę. Te przemiany naruszają dotychczasowy, feudalny porządek społeczeństwa. Wynalazek druku pozwala na upowszechnienie zdobywanej wiedzy.
Nadużywanie władzy kościelnej, oczekiwanie bezwzględnego posłuchu religijnego przy jednoczesnym kupczeniu odpustami, często niezgodnym z nakazami religii życiem dostojników kościoła, realizacja przez papiestwo własnych, świeckich celów rodzi bunt wśród społeczeństwa. Wystąpienia albigensów we Francji, Johna Wyclifa w Anglii, Jana Husa w Czechach - Marcina Lutra w Niemczech, przygotowują grunt dla reformacji.
Bujnie rozwijała się sztuka, literatura i muzyka, która zyskiwała coraz więcej możnych mecenasów z kręgów magnaterii, władców, książąt i papiestwa.
Odrodzenie jest tłumaczeniem francuskiego terminu "renesans" (la renaissance).
Osiągnięcia odrodzenia w Polsce
W okresie renesansu, zwanego też odrodzeniem, polska kultura przeżywa rozkwit. Polska zajmuje poczesne miejsce na mapie Europy, zaś wpływy włoskie, które nasilają się wraz ze ślubem Zygmunta Starego z Boną Sforzą, przyczyniają się do rozkwitu malarstwa, architektury, sztuki kulinarnej. Do Polski przybywają sławni poeci i myśliciele: Włoch Filip Kallimach (Fillippo Buonaccorsi), Niemiec Konrad Celtis. W roku 1488 powstaje pierwsze w Europie towarzystwo literackie - Nadwiślańskie Bractwo Literackie. Jego członkami zostają Celtis, profesorowie Akademii Krakowskiej, dworzanie, studenci. Polska staje się azylem tolerancji religijnej, powstają dzieła Reja i Kochanowskiego, Akademia Krakowska staje się jednym z ważniejszych ośrodków naukowych Europy. W 1544 powstają również kolejne uniwersytety: w Królewcu, Wilnie i w Zamościu.
Główni przedstawiciele w Polsce
* Mikołaj Rej
* Jan Kochanowski (Jan z Czarnolasu)
* Mikołaj Gomółka
* Andrzej Frycz Modrzewski
* Szymon Szymonowic
* Łukasz Górnicki
* Jan (Sacranus) z Oświęcimia
* Piotr Skarga
* Andrzej Krzycki
* Maciej z Miechowa
* Mikołaj Hussowski Hussowczyk
* Jan Dantyszek
* Klemens Janicki
* Mikołaj Kopernik
* Santi Gucci
* Mateo Gucci
* Jan Maria Padovano
* Hans Dürer
* Hans Kramer
* Marcin Kromer
* Grzegorz Pencz
* Melchior Baier
* Piotr Flötner
* Stanisław Samostrzelnik
* Jan Michałowicz
* J. Jaroszewicz
* Eberhard Rosemberger
* Francesco Florentino
* Benedykt z Sandomierza
* Bartolommeo Berrecci
* Giovanni Battista di Quadro
* Bernardo Morando
* Hieronim Canavesi
* Willem van den Blocke
* Abraham van den Blocke
* J. Wolff
* J.M. Bernardoti
* Maciej Trapola
* Józef Briccino
Główni przedstawiciele w Europie
* Leonardo da Vinci
* Michał Anioł
* Rafael Santi
* Hans Holbein
* Jan Gutenberg
* Filippo Brunelleschi
* Donato Bramante
* Tomasz Morus
* Erazm z Rotterdamu
* Franciszek Rabelais
* Filip Buonaccorsi
* Marcin Luter
* Mikołaj Gomółka
* Niccolo Machiavelli
* Wacław z Szamotuł
* Giovanni Pierluigi da Palestrina
* Mikołaj z Krakowa
* Sebastian z Felsztyna
* Tomas Luis de Victoria
* Orlando di Lasso
|
| |
|
| .: dodatki |
tekst
grafa
linki
cokolwiek
|
| |
|
